درۆیه‌کی پیرۆز

هێلکەی هادی خانیلە کتێبی: پێکەنینی گەدابەرهەمی: حەسەن قزڵجی (1914-1985)بێگومان پێت سەیرە، ڕەنگە لات وابێ هێلکە لەسەر واتەی خۆی نییە، یان هادی خان وەک جادووگەر هێلکەی کردووە.نەخێر، هێلکە هەر هێلکەیە. هادی خانیش نە جادووگەرە، نە مریشک.یەکێکە لەو دەوڵەمەند و خاوەن موڵکە گەورانە کە لە سنە پێیان دەڵێن «ئەعیان».ئەم چیڕۆکە ڕاست و دروست و ڕووداوە. نە هەڵبەستە و ڕێک خراوە، نە ڕێسیاو و پێسیاوی بیر و خەیاڵە. ئەگەر هەڵەشە نەبی و پەلە نەکەی و تۆزێ بەشێنەیی بی، تا چیڕۆکەکە دواییی دێ، لام وایە زۆرت بەلاوە سەیرتر دەبێ لەوەی کە بیری لێ دەکەیتەوە، وەکو من کە بەش بەحاڵی خۆم زۆرم بەلاوە سەیرترە لەوە کە هادی خان جادووگەر بوایە، یان بووبووایە بە مریشک و هێلکەی بکردایە. چونکە ئەوسا هەر ئەوەندە بوو شتێکی سەیروسەمەرە ڕووی دەدا و نەختێکیش پێکەنینی لێ پەیدا دەبوو. بەڵام ئێستا هەر دەستی لێ مەدە. پێشەکی خۆت تووشی تووڕەیی یان خەم و خەفەت مەکە، بوێستە تا چیڕۆکەکە دواییی دێ، جا بزانە چی دەبێ، لەگەڵ چ جۆرە جانەوەرێکدا دەستەویەخە دەبی؟سەرت نەیەشێنم، خۆشم نازانم جاری چەندەم بوو لە دەست ڕێژیمی دیکتاتۆری و کۆنەپەرستی ڕام دەکرد. لە کرماشان هاواڵێکم منی بەپیاوێکی باش سپارد کە بەڕێم کا. کابرا پیاوێکی باش و بەڕێز بوو، خەڵک دەستی قەدریان لێ دەنا. سەربەدەرەوە و ناسراو بوو. کەمێکیش بە دەستەڵات بوو، بەڵام لەگەڵ ئەمانەشدا خاکینە و بێ فیز بوو. بەیەکەوە چووینە گاراج، بەکابرای گاراجداری گوت: ئێمەش ڕەوتەنین. گاراجدار زۆر بەحورمەتەوە لە پێشەوەی پاسێکدا کە بۆ سنە دەچوو جێگەی بۆ داناین و سەبارەت بەو تا دەرگەی گاراجەکەش بەڕێی کردین.کەوتینە ڕێ و لە شار دەرچووین. من کە لە دڵی خۆمدا زۆرم ترس لەوە بوو کە پێم بزانن، نەختێ هاتمەوە سەر, ...ادامه مطلب

زووخاوی داخی ڕووخانی قەڵااگرچه در آن روزگار( سالهای دهه چهل شمسی) 30-40 سالی از دوران نبردهای خان خانی پشت سر نهاده شده بود، اما از مواردی که در مجالس شبانه و در هنگام بحث و گفتگو در میان مردم آبادی بالک بدان غالبا اشاراتی می رفت بازگویی جنگهای ویرانگری بود که در میان بیگزاده های مریوان و اورامان روزمره گردیده بود. نزاعهای بی پایانی که با آتش زدن روستاها و مزارع و غارت و چپاول دارایی ها و احشام و اموال یکدیگر و کشت و کشتار و آوارگی همراه بود.... می توان گفت که دوران ناامنی مورد نظر ایشان به سالهای اول سلطنت رضاشاه در ایران مربوط می شد. درگیریهایی که آغاز آن با تجزیه مناطق غربی سرزمین اردلان و انضمام آن به ممالک محروسه حکومت عثمانی به ویژه دامنه غربی کوههای اورامان و مطابق عهدنامه زهاب( 1049) همزمان بوده است. چه در پی این معاهده استقلال نسبی سرزمین اردلان پایان پذیرفت و به صورت یکی از ایالات چهارگانه ایران درآمد. اگرچه کماکان از یک نوع خودگردانی محلی بهره مند بود.در همین اثنا بود که به فرمان شاه صفی و در عهد حکمرانی سلیمان خان اردلان( بانی شهر سنندج در سال 1046 قمری) قلعه های مریوان، حسن آباد، زه لم و پالنگان ویران شد و شهر سنندج پایتخت جدید و آخرینِ اردلانیها گردید که به پایتخت ایران نزدیک تر بوده و کنترل آن برای حکومت مرکزی آسان تر، از آن زمان بود که مردم مریوان، این چنین تخریب قلعه تاریخی خود را نکوهش نمودند: قەڵای مەریوان پاڵم داپێوەقەڵاکەم ڕووخا پاڵ بەم بە کوێوە؟!یعنی: قلعه مریوان تکیه گاه من بودقلعه ام ویران شده به کجا تکیه کنم؟!صص. 27-28به نقل از کتاب مریوان در فراسوی زمان، احمد مدرسی، مریوان: ئه وین، 1400. بخوانید, ...ادامه مطلب

شێعر لای منمنداڵێکه‌ و ناتوانم پێشی پێ بگرم .به‌ڵامزۆر ده‌ترسێمله‌ نێو ئه‌م گه‌له‌ گورگه‌ دابێ به‌ یۆسفێک و هه‌تــــــــــــــــــــــــــــــــــــــا هه‌تـــــــــــــــایه‌له‌ چاوه‌ڕوانیی کراسه‌که‌یداسه‌ربنێمه‌وه‌. هۆژان, ...ادامه مطلب